သမိုင္းႏွစ္ခုနဲ႔သူရဲေကာင္း၀ိဥာဏ္မ်ားကြန္းခိုရာ ေရႊတိရံုဘုရားေျမာက္ဘက္မုခ္ရွိ ေသြးေဆးကန္

 ေသြးေဆးကန္

ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေက်ာင္းသားဘ၀ (၁၉၈၉၊၉၀၊ ၉၁) ဇူလုိင္ ၁၉ ရက္ေန႔တုိင္း က်ဆုံးေလျပီးေသာ အာဇာနည္ မ်ားကုိ သြားေရာက္ ဂါရ၀ ျပဳၾကသည့္ အခါတုိင္း ေရႊတိဂုံ ဘုရားေျမာက္ဖက္မုခ္ရွိ ေသြးေဆးကန္ကုိလည္း သြားေ၇ာက္ဂါရ၀ျပဳၾကသည္။ ေရႊတိဂုံဘုရား ေျမာက္ဖက္မုခ္ရွိ ေသြးေဆးကန္ကုိ ရန္ကုန္ေနသူ ေတာ္ေ တာ္မ်ားမ်ား ေရာက္ဖူးၾကပါလိမ့္မည္။ ထုိေသြးေဆးကန္ အေၾကာင္း သိသူမ်ားရွိသလုိ မသူမ်ားရွိသည့္အ တြက္ ေသြးေဆးကန္လုိ႔ ေခၚရတဲ့ သမုိင္းကိုျပန္လည္ေရးသားလိုက္ရပါတယ္။

အရင္တုန္းကလည္း ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ကို ခဏခဏ ေရာက္ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံျခားသား ကမၻာလွည့္ ခရီး သည္ေတြကို ရွင္းျပေနတဲ့ ဧည့္လမ္းညြန္ေတြကို အဲဒီကန္နားမွာ မၾကာခဏေတြ႔ရတတ္ပါတယ္။ ဆိုင္းဘုတ္ အနီႀကီးေပၚမွာ ပထမ အဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ ျဖစ္ပြားတုန္းက ျမန္မာမင္းတပ္ေတြ အဂၤလိပ္စစ္သားေတြကို ဓားနဲ႔ခုတ္သတ္ၿပီး ဓားရုိးနဲ႔လက္ ကပ္ေနတဲ့အတြက္ အဲဒီကန္မွာ ေဆးခဲ့တယ္လို႔ မွတ္မိေနပါေသးတယ္။

၁၈၅၂ ခုႏွစ္ ဧျပီလ ၅ ရက္ေန႔တြင္ အဂၤလိပ္မွ ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ စစ္ေၾကျငာကာ အလစ္၀င္ေရာက္ တုိက္ခုိက္ခဲ့သည္။ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ ဂ်င္နရယ္ေဂၚဒြင္းဦးစီးတဲ့ ၾကည္ေၾကာင္း၊ ေရေၾကာင္း ၂ ခုေပါင္း စစ္သည္ အင္အား ၉ ေထာင္ေက်ာ္ျဖင့္ မုတၱမကုိ အလစ္၀င္ေရာက္တုိက္ခုိက္ခဲ့သည္။ မုတၱမ ခံတပ္ တြင္ ျမန္မာ စစ္သည္ ၄ ေထာင္ေက်ာ္ က ခုခံတုိက္ခုိက္ေသာလည္း လူအင္အားမမွ်ျခင္း၊ လက္နက္အင္အားမမွ်ျခင္း၊ အဂၤလိပ္တုိ႔က အလစ္၀င္ေရာက္တုိက္ခုိက္သျဖင့္ ေနျပည္ေတာ္မွ တပ္မ်ားမေရာက္လာႏုိင္ျခင္း၊ ခဲယမ္း မီးေက်ာက္မ်ား ကုန္သြားျခင္းတုိ႔ေၾကာင့္ ဧျပီလ ၇ ရက္ေန႔တြင္ မုတၱမျမိဳ ႔ခံတပ္ဟာ က် ဆုံးခဲ့ရပါတယ္။

ဧျပီလ ၁၀ ရက္ေန႔မွာ ရန္ကုန္ကုိ ၾကည္ေၾကာင္း၊ ေရေၾကာင္း ၂ ခု ျဖင့္ ထပ္မံ ထုိးစစ္ ဆင္ခဲ့ သည္။ ရန္ ကုန္ျမိဳ႔ရဲ ႔ ေရွ ႔ေျပးခံတပ္ ဒလ ခံတပ္ က်ဆုံးခဲ့ရသျဖင့္ ဧျပီလ ၁၂ ရက္ေန႔မွာ အဂၤလိပ္တပ္မ်ား ရန္ကုန္ေျမကုိ စတင္ ေျခခ်ကာ တုိက္ခုိက္လာႏုိင္ခဲ့ ပါတယ္။ အဂၤလိပ္တပ္ဟာ စစ္ေၾကာင္း ၂ ေၾကာင္း ခြဲျပီး ေရႊတိဂုံကုန္ေတာ္ကုိ ထုိးစစ္ဆင္ရန္ အျပင္းခ်ီ တက္လာခဲ့ၾကသည္။ ေရႊတိဂုံခံတပ္မေရာက္မီ သိမ္ျဖဴ ခံတပ္(ယခု သိမ္ျဖဴ ေဒ၀သာဂရကုန္း) မွ အျပင္းအထန္ ခုခံသျဖင့္ ၂ ဖက္စလုံး အက်အဆုံးမ်ားစြာ ရွိခဲ့ၾက သည္။ ၂ ဖက္လုံးမွ စစ္သည္ မ်ားသည္ ဘီလူးသမွ် တုိက္ခုိက္ၾကသျဖင့္ အလြန္ေၾကာက္စရာေကာင္းေသာ စစ္မ်က္ႏွာျပင္ ျဖစ္ခဲ့ သည္။ ျမန္မာမ်ား မ်ားစြာ က်ဆုံးခဲ့သလုိ အဂၤလိပ္တပ္မွ မ်က္ႏွာျဖဴ အရာရွိ ၂ ဦး အပါအ၀င္ တပ္သားမ်ားစြာ က်ဆုံးခဲ့သည္။ ေနာက္ဆုံး လက္နက္အင္အား မမွ်သျဖင့္ ျမန္မာတပ္မ်ား ဧျပီလ ၁၄ ရက္ေန႔တြင္ ေရႊတိဂုံခံတပ္သုိ႔ ေနာက္ဆုတ္ ေပး ခဲ့ရသည္။ ေရႊတိဂုံခံတပ္စီ သုိ႔ ေနာက္ဆုတ္ လာေသာ တပ္မ်ားအားလုံး ေပါင္းစည္းကာ ခံစစ္ျပန္ျပင္ၾကသည္။

စစ္ဦးတြင္ေအာင္ပြဲရေနေသာ အဂၤလိပ္စစ္တပ္သည္ ဧျပီလ ၁၄ ရက္ေန႔တြင္ပင္ ေရႊတိဂုံကုန္းေတာ္ ခံတပ္ ကုိ အတင္း၀င္ေရာက္ တုိက္ခုိက္ၾကသည္ ခံတပ္ရွိျမန္မာမ်ားက အေသခံ ဓါးနဲ႔၀င္ခုတ္သျဖင့္ ထုိေန႔ တစ္ေန႔ထဲတြင္ အ၈ၤလိပ္ စစ္သည္ ၂၀၀ ေက်ာ္ က်ဆုံးခဲ့သည္။ ေရႊတိဂုံကုန္းေတာ္ခံတပ္တုိက္ပြဲတြင္ ဓါးျဖင့္ အနီးကပ္၀င္ပုိင္းရသျဖင့္ အဂၤလိပ္တုိ႔၏ ေသြးမ်ားက ျမန္မာစစ္သည္မ်ား၏ လက္မ်ား တြင္ ေစးကပ္ေနၾက သည္။ ထုိသုိ႔ေစးကပ္ေနသျဖင့္ ဓါးကုိခြာရာမရသျဖင့္ ထုိေသြးမ်ားကုိ ေရႊတိဂုံဘုရားေျမာက္ဖက္ရွိ ကန္တြင္ ေရ ေဆးခ်ၾက သည္။ ေသြးမ်ားက ဓါးကုိင္ထားသည့္လက္တြင္ ေစးကပ္ေနသျဖင့္ ေတာ္ေတာ္ေ လးကုိ ကြာေအာင္ ေဆးေၾကာၾကရသျဖင့္ ထုိကန္ကုိ ျမန္မာစစ္သည္မ်ားက ေသြးေဆးကန္ဟု အမည္ေပး ခဲ့ၾကသည္။

၁၈၅၂ ခုႏွစ္ ဧျပီလ ၁၅ ရက္ေန႔တြင္ စစ္ကူမ်ားမေရာက္လာျခင္း၊ လက္နက္အင္အားမမွ်ျခင္း( အဂၤလိပ္ မွ ေသနတ္ျဖင့္ ပစ္ခ်က္ကုိ ျမန္မာက ဓါးျဖင့္ တတ္ခုတ္ေနရျခင္း)တုိ႔ေၾကာင့္ ျမန္မာတပ္မွဴး မွ ေရႊတိဂုံ ကုန္ေတာ္မွ တပ္ဆုတ္ေပးလုိက္သည္။

ဒုတိယအဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္သည္ ျမန္မာမ်ား အငုိက္မိျခင္း၊ စစ္လက္နက္ ကြားျခားျခင္းတုိ႔ေၾကာင့္ ရွံဳးနိမ့္ခဲ့ရေသာ္လည္း ေသြးေဆးကန္၊ သိမ္ျဖဴခံတပ္တုိ႔သည္ ဒုတိယအဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္ပြဲတြင္ ျမန္မာတုိ႔၏ ဇာတိမာန္ကုိ ျပသခဲ့သည့္ တုိက္ပြဲျဖစ္သည္။ ထုိသုိ႔ ျမန္မာတုိ႔၏ သတၱိ၊ ျမန္မာတုိ႔ရဲ႕ ေသြးကုိ အေကာင္း ဆုံးျပသ ခဲ့သည့္ သူရဲေကာင္းမ်ား၏ ၀ိဥာဏ္မ်ား နာခုိရာ ေသြးေဆးကန္၊ အာဇာနည္ကုန္း တုိ႔ကုိ ႏွစ္စဥ္ အာဇာနည္ေန႔တုိင္း သြားေရာက္ဂါရ၀ျပဳခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။

ဘိုးေတာ္ဘုရားနဲ႔ ေသြးေဆးကန္

ျမန္မာ့သမိုင္းထဲမွာ နာမည္ႀကီးတဲ့ ပဒုံမင္းေခၚ ဘိုးေတာ္ဘုရားရဲ႕ အမိန္႔ျပန္တမ္းကို ေတြ႔ရပါတယ္။ ပဒံုမင္းရဲ႕ အမိန္႔ေတာ္မွာ ရန္ကုန္ၿမိဳ႔ ေရြတိဂုံေစတီေတာ္ ေျမာက္ဖက္ မုတ္နား ေသြးေဆးကန္က ေရႊဘို စဥ့္အုိးနဲ႔ ေရလံုးေရ ၁၀ ကို ဟံသာ၀တီၿမိဳ႕၀န္က ေရႊဖ၀ါးေတာ္ေအာက္ အေရာက္ဆက္သရမယ္ လို႔ပါ တယ္။ အဲဒီအမိန္႔ေတာ္အရဆိုရင္ ေသြးေဆးကန္ဟာ ဘိုးေတာ္ဘုရား လက္ထက္ ကတည္းက ရွိေနၿပီျဖစ္ပါတယ္။ေဆးဖက္၀င္တဲ့ ေသြးေဆးကန္ကေရကို ဘိုးေတာ္ဘုရားက အမရပူရ ေနျပည္ေတာ္ သို႔ေပးပို႔ဖို႔ အမိန္႔ထုတ္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေပစာေတြဟာ သုေတသန သေဘာနဲ႔ ေျပာရရင္ မူရင္း အေထာက္အထား (Primary Sources) ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ သမိုင္းေရးသားတဲ့အခါ မူရင္းအေထာက္အထားက အေရးပါဆုံးျဖစ္ပါတယ္။

သမိုင္း ႏွစ္ခုနဲ႔ ေသြးေဆးကန္

ေနာက္ဘိုးေတာ္ဘုရားရဲ႕ အမိန္႔ျပန္တမ္းကို ေထာက္ခံတဲ့ အခ်က္အတခ်က္က အဂၤလိပ္ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီက ကုန္းေဘာင္မင္း ဘိုးေတာ္ဘုရားထံ ေစလႊတ္တဲ့ သံတမန္ေတြထဲမွာ ကက္ပတိန္ ဟီရန္ေကာက္ စ္( Hiram Cox)ကလည္း ဒီေသြးေဆးကန္ အေၾကာင္းမွတ္တမ္းတင္တဲ့ တဆင့္ခံအေထာက္ အထားတခုကို ေလ့လာခဲ့ရပါတယ္။ ေကာက္စ္က ေရႊတိဂုံေျမာက္ဘက္ မုတ္နားရွိတဲ့ ေသြးေဆးကန္ က ေရဟာေဆးဖက္၀င္ေၾကာင္း မွတ္တမ္းတင္ခဲ့တယ္။ဒါဆို ေသြးေဆးကန္ဆိုတဲ့ နာမည္ကကုန္းေဘာင္ေ ခတ္ကတည္းက တည္ရွိခဲ့တဲ့ကန္အမည္ ျဖစ္ေနပါတယ္။ အခုေပးထားတဲ့ ေသြးေဆးကန္ရဲ့ အဓိပၸါယ္ က ျမန္မာေတြရဲ့ ရဲစြမ္းသတၱိ၊ ဇာတိေသြးဇာတိမာန္ ကို ေဖၚက်ဴးလိုတဲ့ စိတ္ထားနဲ႔ ေပးထားတာ ျဖစ္တယ္။ သမိုင္းေၾကာင္းႏွစ္ခုထဲက ဘယ္သမိုင္းက ပိုေကာင္းသလဲ။